اصطلاحا آن‌چه که به نام موسیقی سنتی در زبان امروز ما واهل موسیقی رایج است، مجموعه‌ای‌ست از گوشه‌ها و دستگاه‌ها، نغمه‌ها وآوازهایی که زنده‌یاد میرزاعبدالله جمع‌آوری کرده و آن، چیزهایی‌ست که درتهران نواخته می‌شده. والا موسیقی ایران بزرگ، مجموعه‌ای‌ست از آن‌چه کهما امروز موسیقی سنتی یا ردیف می‌نامیم، به اضافه‌ی موسیقی‌های محلی ومقامی همه‌ی شهرها و روستاهای ایران بزرگ.
ایرانی که در عرصه‌ی نقشه ی فرهنگی، مدنظر است یعنی سرزمینی که همه‌ی پارسی‌گویان در آن‌جا‌ها زندگیمی‌کنند و دارای موسیقی و فرهنگ مشترکی هستند. به هر حال بخشی از اینموسیقی در تهران رایج بوده که مرحوم میرزاعبدالله آنها را جمع‌آوریکرده‌اند.
آوازهای ایرانی از سه قسمت تشکیل شده‌اند: یکی دستگاه، دیگرینغمه و آن یکی گوشه. اگر موسیقی ایران را مملکتی تصور کنیم، دستگاه رااستان، نغمه را شهر و گوشه را به خانه می‌توان تعبیر نمود. آوازهای بزرگرا دستگاه می‌نامند و معمولا موسیقی ایران را شامل هفت دستگاه و پنج آوازمی‌دانند. دستگاه‌ها از این قرار: ماهور، همایون، سه‌گاه، چهارگاه، شور،نوا، راست‌پنجگاه. (این طبقه‌بندی چهل پنجاه سالی‌ست که متداول گردیده وامروز هم متداول است.) و پنج آواز: ابوعطا، بیات ترک، افشاری، دشتی که ازمتعلقات دستگاه شور هستند و آواز اصفهان که بعضی آن‌را جزء شور و برخی ازمتعلقات همایون دانسته‌اند.
باید گفت که هر کدام این دستگاه‌ها دارای لحن و شخصیتی خاص است و تسلط برآن‌ها و درک هر کدام، از راه سماع سهل‌ترست.
در این مجال کوتاه اشاره‌ای بر شخصیت و رمز و راز نهفته در دستگاه نوا خواهیم داشت.
دستگاه شور را مادر آوازهای موسیقی ایرانی نام نهادهاند، و علت آن هم وجود ملودیهای متنوع مناطق مختلف ایران در این دستگاه میباشد. آوازهای ابوعطا یا دستان عرب، بیات ترک یا بیات زند، آواز دشتی یاچوپانی از ملحقات این دستگاه می باشند.
دستگاه همایون که آواز اصفهان را در بر می گیرد، با دستگاه شور کاملآ متفاوت است.
دستگاههای سه گاه و چهار گاه تا حدودی به یکدیگر شباهتدارند، اما دستگاه ماهور دستگاهی کاملآ متفاوت است، و گام آن با گام بینالمللی مطابقت دارد.
دستگاه راست پنجگاه، قدیمی ترین دستگاه موسیقی ایرانی محسوب می شود که شباهت زیادی با دستگاه ماهور دارد.
بطوریکه برخی از بزرگان موسیقی، این دو دستگاه را یکی میدانسته اند، و آخرین دستگاه موسیقی دستگاه نواست که در بعضی قسمتها بادستگاه شور نزدیک می نماید.
تعریف آواز
آواز مجموعه ای از نغمه هاست که با ریتم آزاد، و برخیاوقات با وزن آمیخته با میزان اجرا می گردد. آوازها در اصل قسمتی ازدستگاهها می باشند.
تعریف گوشه
در هر دستگاه و آواز تعدادی گوشه با اسامی مختلف به کارمی رود. گوشه، جزء کوچکی از موسیقی است که به تنهایی استقلال ندارد، اماهر گوشه به آهنگ خاصّی خوانده و نواخته می شود و نوازنده و خواننده رویاین گوشه ها بدیهه نوازی و بدیهه خوانی می کنند.
در ناریخ موسیقی ایران بیش از یک هزار کوشه متداول بودهاست که امروزه فقط حدود یکصد و پنجاه گوشه در قالب هفت دستگاه و پنج آوازخوانده و نواخته می شود، و مابقی آنها در رهگذر تاریخ به فراموشی سپردهشده اند.
